Gezin wilde eenden

Eind maart zag ik een wilde eend met een stuk of tien piepkleine kuikens. Het was koud en ze probeerden onder het lichaam van hun moeder te kruipen. Die maakte zich steeds breder om haar kroost onder haar vleugels te koesteren.

Moeder eend zag er in mijn ogen trots en tevreden uit. Vlak naast haar zat vader eend met eenzelfde uitdrukking in zijn lichaamshouding. Tijdens mijn biologiestudie was het uit den boze om menselijke gevoelens te projecteren op dieren, maar ik denk dat je als mens de gevoelens van dieren best kunt peilen. Zeker als je een diersoort aandachtig en zonder vooroordeel hebt geobserveerd. Toen ik naar het tafereeltje stond te kijken stroomden de gedachten binnen. Meestal blijven de mannetjes van wilde eenden niet bij hun partner als ze gaat broeden, dus het was een opvallend compleet gezin. Het waren niet de eerste eendenkuikens van het jaar, maar ze waren wel vroeg. Het is een risico om vroeg te broeden. De kleintjes zijn gevoelig voor onderkoeling. Ze voeden zich met insecten en die zijn schaars in het vroege voorjaar. Veel roofdieren zijn na de winter op zoek naar eiwitrijk voedsel om zich voort te planten. Jonge eendjes zijn heerlijke hapklare brokjes. Vaak verdwijnen ze razendsnel en onopgemerkt.

De overleving van de kuikens is dusdanig laag, dat het aantal broedende wilde eenden in ons land gestaag afneemt sinds 1990. Dit jaartal is vaak het startpunt voor de achteruitgang van insecteneters. In diezelfde tijd zijn nieuwe bestrijdingsmiddelen tegen insecten in gebruik genomen die bij zeer lage dosis werkzaam zijn: de neonicotinoïden. Over deze middelen is veel discussie geweest, maar ze worden nog steeds gebruikt en zitten ook in het oppervlaktewater. Tegenwoordig is de kwaliteit van het oppervlaktewater door meerdere oorzaken zo slecht, dat ik me er soms over verbaas dat er nog dieren in leven. De populatie krakeenden is echter sterk toegenomen sinds 1990, dus de afname van de wilde eenden kan niet alleen aan de waterkwaliteit liggen. Krakeenden broeden later in het seizoen en dat kan gunstig zijn. Verder zijn krakeend moeders schuwer en waakzamer dan wilde eenden. Die zijn meestal niet meer zo wild door voortplanting met gedomesticeerde soortgenoten. Dit is te zien aan afwijkingen in het verenkleed. Wilde eenden met opvallende kleurafwijkingen worden door vogelaars ‘soepeenden’ genoemd. Gedomesticeerde eenden leggen het hele jaar eieren en stemmen hun voortplanting niet af op het seizoen. Ze vertonen meestal ook minder broedzorg. Dat zijn ongunstige eigenschappen om te overleven in het wild.

Caroline